پرسش :

منظور از واژه «موت» در قرآن کریم چیست؟

پاسخ :
واژه «مَوْت» درست نقطه مقابل حیات است؛ لذا آن هم انواع مختلفى دارد که هر کدام نقطه مقابل نوعى حیات است. از جمله «موت نباتى» همانگونه که قرآن درباره باران مى فرماید: «وَ أَحْیَیْنا بِهِ بَلْدَةً مَیْتاً»(1)؛ (و بوسیله باران سرزمین مرده را زنده کردیم) و «موت حیوانى»، و «موت عقلانى» یعنى جهل، و «موت» به معنى غم و اندوه بکار رفته است؛ چنانکه قرآن مى فرماید: «وَ یَأْتِیهِ الْمَوْتُ مِنْ کُلِّ مَکَانٍ وَ مَا هُوَ بِمَیِّتٍ»(2)؛ (و مرگ از هر جا به سراغ او مى آید؛ ولى با این همه نمى میرد). همچنین موت به معنى خواب می باشد، چنانکه گفته‌ اند: «خواب موت خفیف است؛ همانگونه که موت، خواب سنگین است».

بعضى «موت» را به معنى تحلیل تدریجى یک موجود زنده نیز دانسته‌ اند؛ و «موته» حالتى شبه جنون است گوئى عقل و علم در آن حالت مى‌ میرد. بعضى نیز در میان «مَیِّت» و «مائِت» فرق گذاشته؛ و گفته‌ اند: «میت» به معنى مرده است، و «مائت» موجودى است در حال تحلیل رفتن و در سراشیبى مرگ قرار گرفتن.

براى این واژه نیز معانى کنائى زیادى است از جمله کفر و خواب و ترس و غیر آن. همچنین زمین موات را از این جهت «موات» گفته‌ اند که در آن حیات نباتى و گیاهى وجود ندارد، و آماده کشت و زرع نیست. همچنین در «مقائیس اللّغه» آمده است که اصل این واژه به معنى از بین رفتن قوّت است؛ که مرگ موجودات زنده یکى از مصادیق بارز آن مى‌ باشد.

پی‌نوشت‌ها:
(1). قرآن کریم، سوره ق، آیه 11.
(2). همان، سوره ابراهیم، آیه 17.

منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 هـ ش، چاپ نهم، ج 2، ص 98.